ساز ویولن رهبر بلامنازع ارکسترهای بزرگ جهان است. هرکسی که با موسیقی آشنا باشد، ویولن را می‌شناسد. امروزه آموزش موسیقی با این ساز برای علاقمندان در بهترین آموزشگاه موسیقی در تهران انجام میشود. اما چقدر در مورد ریشه و تکامل این ساز می‌دانید؟ در این مقاله می‌خواهیم شما را بیشتر با روند تکامل و تاریخچه ساز ویولن آشنا کنیم.
تاریخچه ساز ویولن
به سازهایی مانند ویولن که از کمان برای تولید صدا استفاده می‌کنند، سازهای زهی کمانه‌ای گفته میشود. به عقیده بسیاری از متخصصان، سازهای رباب و ربک که خاستگاه هر دو آنها کشورهای عربی است، اجداد ویولن محسوب می‌شوند. این سازها در قرون وسطی از شرق وارد اروپا و کشورهای غربی شده و در قرن پانزدهم در اسپانیا و فرانسه به طور گسترده‌ای از آنها استفاده می‌شد. در اواخر قرون وسطی بود که یک ساز زهی کمانه‌ای به نام کمانچه وارد اروپا شد.
در کشورهای شرقی آسیا نیز سازهایی مانند آرخو (یک ساز دو سیمی کمانه‌ای چینی است که در برخی از متون به آن کمانچه چینی نیز گفته میشود) و مورین خور (یک ساز مغولی است که به آن کمانچه اسب نیز گفته میشود) به نوعی از ویولن الهام گرفته‌اند و از بستگان نزدیک این ساز پرطرفدار محسوب می‌شوند.
چه کسی اولین ویولن را ساخت؟
جالب است بدانید که این ساز، با گذشت زمان به تدریج تکامل نیافته است. در واقع ویولن، نوعی ساز تکامل یافته از یک آلت موسیقی دیگر نیست و اولین بار در حدود سال 1550 میلادی ساخته شد. البته امروزه هیچ‌کدام از سازهایی که در آن سال‌ها با نام ویولن نواخته می‌شدند، وجود خارجی ندارند و فقط نامی از آنها به جا مانده است.
در تاریخچه ساز ویولن دو نفر به عنوان اولین سازنده‌های این ساز معرفی شده‌اند که هر دو آنها اهل شمال ایتالیا بوده‌اند. آندره آماتی از کریمونا و گاسپارو دی برتولوتی از سالو که به گاسپارو دا سالو نیز معروف است، از جمله اولین سازندگان این ساز کمانه‌ای بودند. ویولن‌های تولید شده توسط این دو هنوز هم وجود دارند. در حقیقت، قدیمی‌ترین ویولن موجود در جهان، به دست آندره آماتی در سال 1565 میلادی ساخته شده است.
آیا ساز ویول از بستگان ویولن محسوب میشود؟
اگرچه ویولن در اواسط قرن شانزدهم به جهان معرفی شد، اما قبل از آن نیز ساز مشابه‌ای به ویولن وجود داشت که در قرن چهاردهم به آن ویول یا ویولای زانویی یا ویولا دا گامبا گفته می‌شد. ساز ویول در قرن شانزدهم و هفدهم رونق گرفت و در دوره باروک با سازی که امروزه آن را به نام ویولن می‌شناسیم، همزیستی پیدا کرد.
مهمترین تفاوتی که بین این دو ساز وجود دارد این است که سوراخ صدا در سازهای موجود در خانواده ویول، مانند ویولن، به شکل f نیستند. بلکه بیشتر شبیه به حرف c می‌باشند.
تکامل مدرن ویولن
ویولن مدرنی که امروز ما با آن آشنا هستیم در اروپا ساخته شده است و منشاء آن به کشور ایتالیا باز می‌گردد. نقاشی‌های به جا مانده از قرن پانزدهم میلادی نشان می‌دهند که در آن دوران، نوزاندگانی وجود داشتند که ویولون سه رشته‌ای می‌نواختند. نقاشی که روی دیوارهای کلیسای جامع سارونو کشیده شده و قدمت آن به سال 1535 میلادی باز می‌گردد، برجسته‌ترین تصویر از حضور ویولن در اروپاست. این کلیسا در منطقه لومباردی ایتالیا واقع شده است. در این منطقه از چوب به وفور برای ساخت ابزار و وسایل مختلف استفاده می‌شد.
طراحی کلی ویولن به شکل استاندارد به قرن شانزدهم میلادی باز می‌گردد. البته شکل و ابعاد منحنی f مانند روی این ساز که مدخل خروج صدا هستند، تا قرن نوزدهم استاندارد نبود و از آن به بعد دچار تغییراتی شد.
البته ایتالیایی‌ها تنها کسانی نبودند که ویولن را توسعه داده و به شکل مدرن ساختند. بررسی بیشتر تاریخچه ساز ویولن نشان می‌دهد که ابعاد این ساز زهی در سال 1786 میلادی توسط فرانسوا تورته استانداردسازی شد و تغییراتی را تجربه کرد. تغییر در کشش و تعادل در این ساز باعث شد تا تکنیک‌های پرتحرک‌تر مانند مارتله نیز با ویولن قابل اجرا باشند. ویولن الکترونیکی نیز برای اولین بار در سال 1938 میلادی توسط مارشال ماس که در ارکستر سمفونیک ملی فعالیت داشت و ویلیام بارتلی که یک مهندس بود ساخته شد.
